| maariv |
maariv (hebr.) = skupno veèernje bogosluženje ili veèernja molitva pojedinca. U sefardskoj tradiciji odomaæeniji je termin arvit. |
| maca |
maca (hebr.) = beskvasni hljeb koji se jede na Praznik Beskvasnih Hljebova koji se (u narodnom govoru) naziva Pesahom – iako je Pesah zapravo naziv samo za èetrnaesti dan mjeseca Nisana i žrtvu koja se tada prinosi. Beskvasni hljebovi (èije je blagovanje na prvi dan Praznika Beskvasnih Hljebova obavezno) imaju (kao i sam Praznik) ambivalentan karakter. U II Knjizi Mojsijevoj 12:39 piše: "I od tijesta koje iznesoše iz Misira ispekoše pogaèe prijesne, jer ne bješe uskislo kad ih potjeraše Misirci, te ne mogahu oklijevati niti spremiti brašnjenice” – iz èega proizilazi da se, po Tori, beskvasni hljebovi jedu kao uspomena na brzinu kojom se ispunilo obeæanje o Izlasku – dakle kao simbol osloboðenja. – Istovremeno, u (H)agadi se beskvasni hljebovi nazivaju imenom “lahma anja” - hljeb bijede - jer podsjeæaju na jedinu hranu koju su (uz korijenje koje su sami iskopavali tokom muènog rada) uživali jevrejski robovi u Egiptu – i simbolizuju ropstvo.
Praznik Beskvasnih Hljebova sam po sebi simbolizuje kako oslobaðanje od ovosvjetskog jarma – tako i prihvatanje jarma Božijeg Kraljevstva; kako osloboðenje od robovanja èovjeku, društvu, istoriji i silama koje njome upravljaju – tako i svjesno opredjeljenje za robovanje Bogu – što Tora smatra jedinim naèinom za postizanje istinske slobode. Jednako tako i beskvasni hljebovi simbolizuju obje ove stvari odjednom.
(množina: macot)
|
| maces |
maces (Jidiš) = jidišizirani hebraizam macot = beskvasni hljebovi koji se jedu na Hag (h)a-Macot – odn. Praznik Beskvasnih Hljebova. Vidi: Pesah. |
| maceva |
maceva (hebr.) = nadgrobni spomenik.
Maceva se postavlja najranije po isteku šiva - a èešæe tridesetog dana ili na prvu godišnjicu smrti.
Obièaj postavljanja nadgrobnog spomenika je veoma star. Mnogo takvih spomenika je saèuvano do danas, npr. grob kralja Davida u Jerusalimu, grobovi praotaca u Hevronu, itd. Od biblijskih vremena, sve do perioda kada je podizanje spomenika postalo opšta praksa, vladao je obièaj da se na grob nabaci gomila kamenja ili da se pokraj groba postavi vidljiv znak ili stubovi. Ovo se radilo iz dva razloga; da se tijelo zaštiti od divljih životinja i da se skrene pažnja prolaznicima, naroèito Ko(h)anim, da se tu nalaze grobovi.
Aškenazi po pravilu postavljaju nadgrobne spomenike uspravno, a Sefardi horizontalno.
Mjesto na groblju gdje se sahranjuju rabljene knjige sa Tora tematikom zove se geniza. Spomenik na geniza obièno se obilježava uklesavanjem ili vajanjem otvorene knjige.
Na spomenicima Levijevih èesto se pojavljuje uklesan vrè koji simbolizuje njihovu funkciju u Hramu - a na spomenicima Ko(h)anim najèešæe su uklesane ruke koje simbolizuju njihovo iskljuèivo pravo blagosiljanja.
Nema ujednaèenosti u pogledu natpisa na spomenicima. U biblijsko doba natpisa nije ni bilo. - Kasnije su se pojavili kratki natpisi kao: “Zihrono livraha” (Neka bi sjeæanje na njega bilo na blagoslov), i sl..
Na spomenicima Aškenaza obièno stoje hebrejska slova “pe” “tet” koja su anagram rijeèi “po tamun” (ovdje je sklonjen) ili “po temuna” (ovdje je sklonjena) – ili slova “pe” “nun” koja su anagram rijeèi “po nikbar” (ovdje je sahranjen) ili “po nikbera” (ovdje je sahranjena).
Sefardi i za muškarce i za žene stavljaju slova “mem” “kof” koja su anagram rijeèi “macevet kevura” (grobni kamen). Na spomeniku se ispisuju kratki nadgrobni natpisi, ime, prezime, datum roðenja i smrti, èesto popraæeni hebrejskim iskazom “Tije nišmato cerura bicror (h)a-hajim” (Neka bi mu duša bila vezana u snop živih) ili njegovim anagramom.
(množina: macevot)
|
| Magen David |
Magen David (hebr.) = Davidov štit, hebrejski naziv za zvijezdu šestokraku koja je u posljednjim stoljeæima stekla status jevrejskog simbola par exelance – iako ishodišta ovog simbola treba tražiti u drugim i potpuno drugaèijim tradicijama. |
| magen Tora |
magen Tora (hebr.) = štit Tore, ukras koji se vješa na Sefer Tora, obièno od srebra – a jedan od najèešæih motiva na ovom ukrasu su dva lava koja pridržavaju ploèe Saveza sa Deset Zapovijedi. |
| Mahzor |
Mahzor (hebr.) – molitvenik za praznike.
Postoje tri vrste Mahzorim:
Mahzor za šaloš regalim,
Mahzor za Roš (h)a-Šana,
Mahzor za Jom (h)a-Kipurim.
|
| maror |
maror (hebr.) = zelena salata koja se jede u toku seder veèere. Maror se, u toku sedera, jede dva puta. Prvi puta nakon što je svako od prisutnih pojeo obredom propisanu kolièinu samog macesa svi prisutni obavezni su pojesti “kezajit” (jevrejska zapreminska mjera koja odgovara zapremini jedne osrednje masline) zelene salate bez ikakvih dodataka. Drugi puta maror se jede u tzv. “(H)ilelovom sendvièu”, koji se sastoji iz “haci kezajit” (jevrejska zapreminska mjera koja odgovara zapremini polovine jedne osrednje masline) macesa, “haci kezajit” marora i al-haroseta.
Zelena salata mora biti svježa, dobro pregledana da ne sadrži crve ili kakve insekte, ne smije se soliti ili zaèiniti uljem ili siræetom.
(množina: merorim)
|
| matanot la-evjonim |
matanot la-evjonim (hebr.) = pokloni siromasima, naziv za obavezne poklone siromasima koji se uruèuju na Purim u vrijeme seudat Purim. Obaveza je da svako uruèi po jedan poklon najmanje dvojici siromaha. Ova zapovijest zasniva se na stihu 9:22 Knjige o Ester: “…da u te dane praznuju šaljuæi obroke jedan drugom i siromašnima darove”. Èak i onaj koji se izdržava od milostinje nije izuzet od obaveze ispunjavanja ove zapovijesti. |
| Megilat Ester |
Megilat Ester (hebr.) – svitak ili knjiga o Esteri - jedna od dvadeset i èetiri biblijske knjige. Èitanje (ili slušanje) Megilat Ester na Purim je obaveza i za muškarce i za žene. Megilat Ester se na Purim èita dva puta – iza arvita i iza šahrita. |
| meil |
meil (hebr.) – ogrtaè kojim se omotava Sefer Tora.
(množina: meilim)
|
| meldar |
meldar (Ladino) – doslovno: èitati, ime za jevrejsku osnovnu školu odomaæeno meðu sefardskim Jevrejima. |
| meldadu |
vidi: limud |
| met micva |
met micva (hebr.) = pokojnik koji nema rodbinu koja bi bila dužna da se stara o njegovoj sahrani – te se stoga njegovo sahranjivanje smatra vjerskom dužnošæu bilo kog Jevrejina. |
| mezuza |
mezuza (hebr.) – doslovno: dovratak, u prenesenom znaèenju odnosi se na dva biblijska pasusa (Peta Knjiga Mojsijeva 6:4-9 i 11:13-21) koji se, prema biblijskom propisu, trebaju zapisati na posebno pripremljenoj koži i prièvrstiti na dovratke svih prostorija predviðenih za ljudski boravak.
(množina: mezuzot)
|
| midraš |
midraš (hebr.) = skupno ime za klasiènu rabinsku egzegetsku literaturu.
(množina: midrašim)
|
| mila |
vidi: berit mila |
| mikve |
mikve (hebr.) = obredno kupatilo.
(množina: mikvaot)
|
| minha |
minha (hebr.) = skupno popodnevno bogosluženje ili popodnevna molitva pojedinca. |
| minjan |
minjan – doslovno: brojanje = ime za kvorum od deset Jevreja (muškaraca) starijih od trinaest godina koji je neophodan za održavanje javnog bogosluženja, javnog èitanja Tore i izgovaranje kadiša. Za pojedinaènu molitvu, kao i za izgovara
(množina: minjanim)
|
| mišloah manot iš lere(h)u |
mišloah manot iš lere(h)u (hebr.) doslovno: “slanje obroka èovjek bližnjem svom” = naziv za poklone koji se šalju na Purim. Obaveza je da svako pošalje na Purim najmanje jednom prijatelju najmanje dvije porcije hrane. - Na primjer: kolaè i vino, sir i hljeb, sudžuku i viski - i slièno.
Ova zapovijest zasniva se na stihu 9:22 Knjige o Ester: “…da u te dane praznuju šaljuæi obroke jedan drugom i siromašnima darove”.
Èak i onaj koji se izdržava od milostinje nije izuzet od obaveze ispunjavanja ove zapovijesti.
|
| Mišna |
Mišna (hebr.) doslovno: ono što se stalno ponavlja, usmeno uèenje, termin se prvenstveno odnosi na zbirku propisa i uputa sastavljenu koncem drugog vijeka n. e. od strane Rabi Jude (h)a-Nasija predsjedavajuæeg tadašnjeg San(h)edrina, koja predstavlja prvi pokušaj kodifikacije uèenja Usmene Tore (vidi: Tora še-be-al pe).
Terminom mišna oznaèava se kako cijela zbirka – tako svaki pojedinaèni propis kao najmanja jedinica zbirke. Hebrejski jezik ne poznaje mala i velika slova, ali se u evropskim jezicima postojanje malih i velikih slova koristi za dodatno otklanjanje nedoumica pri korišæenju ovog termina. Kada se rijeè mišna piše velikim poèetnim slovom – tada se odnosi na cijelu zbirku propisa – dok, napisan malim poèetnim slovom, oznaèava pojedinaèno pravilo.
|
| moel |
vidi: mo(h)el |
| mo(h)el |
mo(h)el (hebr.) = obrezivaè.
(množina: mo(h)alim)
|
| musaf |
musaf (hebr.) – dodatna molitva koja se govori iza šahrita subotom, praznikom i na mlaðak.
(množina: musafim)
|
| Menora |
Jedan od najstarijih simbola jevrejske vjere je menora. To je sedmokraki svijeænjak koji se u davnini koristio u Svetom hramu u Jeruzalemu. Knjiga Exodus sadrži toène upute za izradu menore koja se izraðuje od èistog zlata. Kada su 70. godine prije Krista Sveti hram uništili rimljani, paradirali su držeæi menoru da bi pokazali svoju pobjedu, prizor koji je izrezbaren na poznatim Titusovim vratima u Rimu. Veæina, ako ne i sve sinagoge imaju menoru; u nekim od današnjih sinagoga pronaæi æete svjetiljku što simbolizira menoru koja se u davnim vremenima koristila u Svetom hramu. |
