Značaj novina na istoriju BH

Analizirati u periodu od preko sto godina uređivačku politiku jevrejske štampe u Bosni i Hercegovini, znači ustvari pokušaj da se o pojedinim glasilima koja su izlazila u dužem vremenskom periodu elaborira ova tema, dok oni manji  ili povremeni listovi nisu ni imali neku uređivačku politiku niti je moguće ih analizirati zbog kratkoće izlaženja. Zato ćemo na ovom mjestu analizirati pojedine listove koji su zaista bili specifični, ali imali svoj odnos prema čitaocu ili ideji koju su zastupali.

La alborada(1900.-1901.) Funkcija glasila koja će se javiti krajem toga vijeka, nije se sastojala u približavanju Sefarda narodima iz spoljne sredine, već u okupljanju i održavanju jedinstva sefardskih zajednica raštrkanih po Balkanu. Pokretač novina(Cappon) pokušavao je da izbjegne pretvaranje La Alborade u list za dobro obrazovanu elitu, iako je bilo jasno da samo ona može lagano da čita ovu novinu. Kroz svoje stranice list je  tretirao opšta jevrejska pitanja, davao više informacija između narodnog jevrejstva, a uz to je imao i litreranih priloga, najčeće iz folklora. Iako je La Alborada bila koncipirana kao književni list, list je donosio razne informacije iz jevrejskog svijeta Period izlaženja lista bi je prekratak za očuvanje sefardskog identiteta i kulture izuzetno važnog posla – opstanka prvog kulturnog lista bosanskih Sefarda. Međutim, zahvaljujući veoma  dobroj postavki prema samom jeziku i kontinuiranom radu na njegovim pojavnim oblicima, La Alborada je pomogla revitalizaciji đudeo-španjola kojem je na početku dvadesetog stoljeća prijetila potpuna propast.

Jevrejska Tribuna(1921) Iako je JB glasila kao novina svih Jevreja u Kraljevini SHS, ona je u suštini bila veoma lokalna, može se reći sarajevska.Većina objavljenih tekstova odnosi se na Jevreje Sarajeva, jevrejska društva i priče iz Sarajeva.Očito je da je uređivačka strategija novina bila , prije svega, da pridobije svesarajevsko jevrejstvo, kojem se direktno obraćala i tražila od njega i pomoć i razumijevanje. 
Židovska svijest(1919-1924), po svojoj samoj orijentaciji Židovska svijest trebala je da bude u funkciji cionističkog pokreta u Bosni i Hercegovini odnosno“ Židovskog nacionalnog društva“. Svojim pisanjem uprava lista nastojala je da ostane striktno na ovom pravcu, izvještavajući o svemu što se dešava u jevrejskom svijetu i Palestini, a što je usko bilo povezano sa cionističkim pokretom. Snažna ekspanzija cionističkih ideja okupila je oko ovog lista veliki broj simpatizera koji su list i finansijski podržavali. To se ogleda kako kroz darivanja Tiskovonom fondu, tako i kroz ogroman broj oglasa koji se pojavljuju u ovom listu.Redakcija je u želji da bude što bliža čitaocima formira rubriku “Odgovori uredništva“ koja sabira odgovore iz judaike za svoje čitaoce. Značajne su i tzv.šekelske akcije i prilozi za Keren Hajesod tj. za otkup zemlje u Palestini. Svojim izlaženjem novina podstiče ovu aktivnost i nezaobilazan je faktor u djelovanju Židovskog nacionalnog društva u Bosni i Hercegovini. To djelovanje, koje se ogleda i kroz formiranje škole hebrejskog jezika“Safa berura“, govori i inicijativi tog društva, ali i o jednoj društveno podržanoj akciji i potrebi koja se nametnula postojanjem cionističkog pokreta i naseljavanja Palestine.

Židovska svijest ujedno je bila organ jevrejskog preporoda, pa je izvještavala o svim događajima jevrejskog života, bilo u Kraljevini bilo u“širokom svijetu ili u Palestini, toj staro-novoj domaji jeverejskog naroda“.  
ZS je nastojala da postane također politički faktor, koji će da zastupa Jevreje u javnom životu, da brani i zastupa jevrejske interese i prava, što je bilo često vrlo učinkoviti i uspješno. Branili su svakog pojedinca, koji je napadnut i trpio radi svog jevrejstva. „Znajući, da je gotovo svo židovsko pučanstvo s nama i uz nas, to možemo i hoćemo i nadalje ići dosadašnjim našim pravcem i putem“.
Narodna židovska svijest(1924-1927)

Trazera(1923) i Hadegel(1921) su listovi koji su se imali samo dva broja i čija uređivačka politika nije ni stigla da se razvije, čak ne postoje ni reakcije čitalaca na nju, a iz pisanja jevrejskih novina(ZS) saznajemo samo o izlaženju Hadegela.

Jevrejski život i Jevrejski glas neosporno su spadali u grupu onih publikacija koje su bitno uticale na stvaranje određene povoljne društveno-kulturne atmosfere. Mladi saradnici unosili su u ove novine više svježine i šarolikosti. Svojom tematikom doprinosili su da su novine bile aktuelne i da su se sve više čitale. Nijedna politička, društvena, naučna ili umjetnička manifestacija od vrijednosti u Sarajevu, Bosni i Jugoslaviji nije ostala nezapažena i nezabilježena u ovim novinama. Kritičkim osvrtima na društveni rad i socijalnu strukturu sredine ukazivano je na probleme zajednice i tražena su rješenja. Glavni suradnici bili su: dr Vita Kajon, dr Kalmi Baruh, dr Avram Baruh, dr Samuel Pinto, Aron Alkalaj, dr Hajim Kamhi, Paulina Albala, dr Isak Izrael, dr Isak Sarnokovlija, dr Samuel Kamhi, Avram Pinto, Eliezer Levi, Moni Finci, dr Samuel Romano, Avram Romano, Jakica Atijas, dr Jesua Kajon i Benjamin Pinto.(1)
Bez pretencioznosti može se istaći da je Jevrejski glas bio jedini nestranački i nezavisni jevrejski list u Jugoslaviji koji se nije mješao u rad i objavljivanje drugih jevrejskih glasila(Židov,Zagreb), nego je samo nastojao da ukaže na nepravilnosti i nepravde u jevrejskom javnom životu.

Želja Jevrejskog glasa bila je da preko stranica svog lista izvještava čitalačku publiku o svim manifestacijama jevrejskog javnog života i da joj pruži potpunu sliku svega što interesuje cjelokupno svjetsko jevrejstvo. I tu funkciju je, zaista, cijelo vrijeme svoga izlaženja, JG ispunjavao bez ikakvih odstupanja. Uređivačka politika lista bila je i umjeren odnos prema cionizmu i pisanju vezano za cionističke teme. Nije se libilo uredništvo JG da 1937.godine smjeni svog dopisnika iz Zagreba zbog njegove snažne cionističke orijentacije i njegovog načina izvještavanja i postavi drugog dopisnika. Jednostranost nikada nije odgovarala osnovnim težnjama JG koji je bježao od toga da svoje stranice posvećuje bilo kojoj stranci ili frakciji unutar cionističkog pokreta.
Jevrejska štampa je prema svom čitaocu od samog njenog nastanka vodila posebnu brigu i nastojala da pronađe najbolji način kako za dostavljanje, tako i za naplatu lista. Ovo se posebno odnosi na štampu koja je izlazila u periodu između dva Svjetska rata. Dok je prvi list u Bosni La Alborada živjela od dijela pismenih i imućnih Sefarada koji su donacijama izdržavali ove novine, dotle je štampa između dva svjetska rata nastojala da se održi na razne načine: od samofinasiranja, kroz oglase, uličnu prodaju, pretplatu i inkasante na stalnim mjestima. Pojedine novine u tom smislu nisu ni obraćale se čitaocima za preplatu ili kupovinu(Jevrejska Tribuna). 

Period poslije Drugog svjetskog rata karakteriše uglavnom povremeno i nesistematično izlaženje jevrejskih listova-Biltena(1974, 1976, 1987), te iako se iz njih vidi želja uredništva da upoznaju članove sarajevske jevrejske opštine o aktuelnim događanjima, ali i sa historijom zajednice, ne može se govoriti o uređivačkoj politici nego samo o namjeri uredništva u kojoj  nisu ustrajali.
Omladinski jevrejski klub“Daniel Ozmo“ već u kasnim šezdesetim(1969) počinje sa izdavanjem svog lista „Šalom“(Mir) koji je sa prekidima izlazio sve do kraja 1991.godine, kada se gasi iz objektivnih(ratnih) razloga. List je imao veliki značaj za omladinu i preko njega se održavala veza kako sa samim jevrejstvom, tako i sa jevrejskom zajednicom.

Čak i u periodu od 1993. do 2005. kada se pojavljuje Bilten, a potom Jevrejski glas, ono što karakteriše kompletnu uređivačku politiku je plasman informacija, i bezbrojni intervjui sa članovima  i rukovodnim licima zajednice. Razlog tome je bilo psihološko stanje u kojem se nalazilo uređivački odbor u opkoljenom Sarajevu, ali definitivno i nedostatak novinarskih kadrova u listu. Istina jedan dio je bio posvećen i kulturnom naslijeđu, odnosno kulturnim događajima, ali se uočava da nije bilo sistemski ništa riješeno, te da je novina pravljena prema materijalima koji su dobijeni od pojedinih članova , ali i spoljnih saradnika. Uzrok tome je, vjerovatno, i neredovnost u izlaženju, kao i nepostojanje stalne redakcije. Kada se analiziraju   pojedini brojevi, koji su svaki za sebe predstavljali zasebnu cijelinu a neki i obuhvatali teme kao : „Jevreji u Derventi“, „In memoriam za bosanski judeo-espanjol“, potpuno je, tek tada jasno da se nije radilo o namjeri da se u pojedinim periodima štampaju posebni prilozi o jeziku i sl., već prije svega da se po svaku cijenu pojavi novi broj novina. Istina, kvalitetu ovih priloga ne možemo prigovoriti, jer su, zaista, bili i veoma vrijedni i značajni za očuvanje kulturne baštine Jevreja u Bosni i Hercegovini.

Promjena naziva lista u Jevrejski glas(1998)donijela je na početku značajan pomak u uređivanju lista, posebno u njegovom grafičkom dijelu. Novina je postala raznovrsnija, ali nažalost samo sa pokušajima da održi stalnost kako u izlaženju tako i u uređivačkom smislu.
Konačno(2005.godine), formiranje redakcije sastavljene od profesionalnih novinara, po prvi put poslije drugog svjetskog rata, dovelo je do uspostavljanja stalne koncepcije lista, redovnog izlaženja(pet puta godišnje), do angažiranog i istraživačkog novinarstva, a prije svega do veoma kvalitetnog pisanja, očuvanja memorijske građe i kulturne baštine bh Jevreja. Redakcija se otvara prema raznim autorima(Jevrejima i nejevrejima), pružajući im mogućnost da objave na stranicama lista svoje radove. Period od 2005.godine karakteriše i snažan uticaj novina na članstvo, na akcije koje pokreće sama redakcija i na uključivanje u tokove aktualnih političkih i kulturnih događanja u BiH. Jevrejski glas nastoji da bude blizak onima kojima je namijenjen i da im da mnoštvo informacija i članaka iz sredine u kojoj žive, zato se i primjećuje da na njegovim stranicama nema napisa o Izraelu i svjetskom jevrejstvu, jer redakcija smatra da o tome mogu čitaoci saznati i iz drugih medija daleko više i redovitije.(za razliku od drugih jevrejskih listova iz exJugoslavije).
Interesantna je i pojava lista SALON koji izlazi u Londonu od 1996.godine, a koji uređuju prijatelji La Benevolencije, članovi jevrejske opštine u Sarajevu.

---